Poradnik fotografii cyfrowej
- kupujemy aparat cyfrowy

 

Od czego zależy jakość aparatu cyfrowego, czyli czym się kierować kupując aparat z matrycą CCD?

Aparaty produkowane przez różnych producentów różnią się cenami i walorami użytkowymi. 

Postanowiłem je tu wypisać opatrując autorskim komentarzem:

parametry matrycy CCD - to nie tylko ilość pikseli (patrz rozdział  Ile pikseli w aparacie). Niestety, dobrze sprzedawalnym marketingowo parametrem  jest właśnie owa "magia milionów pikseli". Rozsądny nabywca nie powinien sugerować się tylko tą rozdzielczością zdjęć aparatu, bo grozić mu będzie robienie słabych zdjęć - co prawda bardzo szczegółowych w zapisie, ale za to marnych kolorystycznie, mocno zaszumionych i obarczonych licznymi innymi wadami.
Ważniejszym (dla ogólnej jakości zdjęć) dla matrycy parametrem niż rozdzielczość jest jej fizyczna wielkość (im większa, tym lepiej) oraz technologia w której została wykonana (zwykle im nowsza, tym lepiej). Największe matryce mają lustrzanki cyfrowe i dlatego (m.in.) robią one najlepsze jakościowo zdjęcia.

jakość optyki aparatu - trudna do przecenienia właściwość, a jednocześnie trudna do sprawdzenia. Jedyne co pozostaje jeśli chcemy coś się dowiedzieć o wybranym aparacie, to zajrzeć do poradników prowadzonych przez profesjonalistów. Największym internetowym serwisem fotografii cyfrowej jest http://www.dpreview.com. Na jakość optyki składają się takie elementy jak: 
- całkowita uzyskiwana jasność (związana głównie z wielkością obiektywu)
- odporność na aberrację chromatyczną, czyli niekorzystne zjawisko objawiające się powstawaniem kolorowych obwódek wokół konturów przedmiotów (więcej informacji na ten temat znajduje się w Fizykownie w rozdziale Aberracja chromatyczna).
- odporność na aberrację sferyczną (błędy związane z kształtem soczewki).
- czystość i jednorodność szkieł.

szybkość działania - włączania się, ładowania lampy błyskowej, uzyskiwania gotowości do zrobienia kolejnego zdjęcia, wyświetlania kolejnych zdjęć na wyświetlaczu. Tutaj szczególnie ważnym parametrem jest opóźnienie migawki. Niestety, tym parametrem chwalą się wyłącznie producenci, którzy coś zrobili w celu jego polepszenia, więc trudno jest doszukać się odpowiednich informacji w typowej instrukcji. Jeśli są one niedostępne, to warto zajrzeć do literatury (np. na stronę http://www.dpreview.com). Niestety, w wielu aparatach opóźnienie to jest znaczące, a trudno jest o tym się przekonać bez zrobienia kilku zdjęć. Dlatego najlepszy aparat kupimy tam, gdzie możliwa jest wymiana modelu na lepszy, lub da się zrobić kilka zdjęć przed ostatecznym zakupem.

zoom i stabilizator obrazu - informacja o zoomie jest zazwyczaj łatwa do uzyskania. Ma ona postać albo określenia krotności zoomu, ale określenia optyki jako "zmiennoogniskowy" (wraz z podaniem zakresu ogniskowych - dolny zakres najlepiej aby był najmniejsze - wtedy mamy aparat szerokokątny, a górny - największy - wtedy mamy największy zoom - lunetę). Najczęściej podaje się nie prawdziwą ogniskową, lecz jej odpowiednik dla aparatów małoobrazkowych. Jeśli producent nie pisze nic na temat zoomu, to na 90% aparat ma stałą ogniskową, czyli jest bez zoomu. Do aparatów z dużym zoomem niezbędnym dodatkiem jest funkcja stabilizacji. Powoduje on, że aparat staje się mniej podatny na ruchy ręki go trzymającej. W efekcie mniej zrobimy zdjęć poruszonych.

tryb makro - pozwala na robienie zdjęć czasem z odległości kilku centymetrów od obiektu (a w niektórych aparatach nawet z odległości 0,5 cm). Dane o tej cesze można najczęściej wyczytać w specyfikacji aparatu. Zrobienie dobrego zdjęcia w trybie makro nie jest wcale łatwe. Niektóre danych dotyczące minimalnej odległości robienia zdjęć w trybie makro jest naciągniętych, bo mimo nie przekraczania owej granicy zdjęcia wychodzą nieostre. 

zakres szybkości migawki i tryb zdjęć nocnych - jeśli chcemy robić aparatem cyfrowym zdjęcia nocne i zmierzchowe, to powinniśmy zwrócić uwagę na to, aby aparat miał możliwość ustawienia migawki na 2 sekundy lub więcej. Zazwyczaj nie ma problemu z aparatami szybkich migawkach - większość oferuje prędkość na poziomie przynajmniej 1/1000 s.

ogólne rozmiary i kształt aparatu - często niedoceniana, a bardzo ważna dla przeciętnego użytkownika cecha. Pamiętamy aparat przez większość czasu się nosi! I to czy zmieści się on w kieszeni może decydować w ogóle o chęci jego używania (a w efekcie o posiadaniu aparatu w jedynym momencie, gdy można było zrobić zdjęcie roku...). Nie każdy ma ochotę nosić plecak tylko po to, aby zapewnić sobie możliwość robienia fotografii przy każdej nadążającej się okazji.

solidna (także wodo i pyłoodporna) konstrukcja obudowy - aparat cyfrowy często się nosi ze sobą i od czasu do czasu używa do robienia zdjęć. Tak więc przez większość czasu jest on narażony na uderzenia, podrapanie, zalanie itp. Odporność na tego typu niespodzianki jest często niedoceniana. Tymczasem większość aparatów jest na tyle droga, że warto jest dołożyć jeszcze trochę, aby np. przez przypadkowe uderzenie, czy upuszczenie sprzętu nie stracić już wyłożonej sporej sumy pieniędzy. Niektóre firmy (np. Sony) oferują specjalne aparaty dla nurków. Mają one wodoszczelną obudowę i są bardzo użyteczne. 

jakość lampy błyskowej - warto zwrócić uwagę na ten parametr, jeśli robimy sporo zdjęć w pomieszczeniach. Profesjonaliści zapewne poszukają sprzętu umożliwiającego dołączenie zewnętrznego "flesza".

obracany wyświetlacz - użyteczny do autoportretów, czy też zdjęć robionych ponad tłumem. 

Procesor aparatu - od czasu aparatów analogowych nie posiadających w ogóle elektroniki upłynęły technologiczne tysiąclecia. Dzisiaj do zrobienia dobrego zdjęcia aparatem cyfrowym wymagany jest solidny komputer pokładowy - czyli procesor z pamięcią i oprogramowaniem. Dobry procesor daje duże przewagi nad słabszym odpowiednikiem - m.in. szybsze działanie, lepsze dobieranie parametrów naświetlania, precyzyjniejsze nastawy, dokładniejsze informowanie użytkownika o możliwych problemach, lepszą obróbkę wstępną zrobionych fotografii, możliwości dodatkowe (np. modyfikacje zrobionych zdjęć w aparacie), lepszy tryb wideo, zoom cyfrowy i inne. Od procesora zależą właściwie wszystkie funkcjonalności aparatu, choć przede wszystkim właściwości wypisane poniżej:

możliwość zapisywania sekwencji wideo i zapis dźwięku.
Możliwość zapisywania sekwencji wideo jest zazwyczaj lekceważona przez profesjonalistów, którzy do tego celu mają oddzielną kamerę. Poza tym, aktualnie lustrzanki nie potrafią zapisywać filmów, robią jedynie zdjęcia seryjne.
Jednak dla zwykłego amatorskiego fotografa możliwość zarejestrowania filmu cyfrówką jest bardzo cenna, bo nie każdy ma ochotę nosić wszędzie aparat i kamerę (nie mówiąc już o sprawie kosztów zakupu obu rodzaju sprzętu). Słabe wideo w aparacie cyfrowym to zapis 15 klatek w rozdzielczościach 320 x 240 pikseli z limitem czasu zapisu. Aparaty bardziej zaawansowane (dziś już jest to właściwie standard) rejestrują obrazy ruchome w pełnej rozdzielczości VGA (640 x 480) z prędkością 30 klatek na sekundę z dźwiękiem.  Niektóre najnowsze cyfrówki rejestrują wideo w rozdzielczości HD - np. 1280 x 720 pikseli.
Zapis dźwięku ma swoje dwa wydania - jako element sekwencji wideo i w postaci możliwości robienia notatek dźwiękowych do zdjęcia.

Zdjęcia seryjne. Większość aparatów cyfrowych ma opcję zdjęć seryjnych. Zdjęcia seryjne tym różnią się od zapisu wideo, że są zazwyczaj robione w znacznie większej rozdzielczości - np. 1600 x 1200. Jednak ilość zapisywanych na sekundę klatek jest w tym trybie znacznie mniejsza (kilka klatek na sekundę). Niestety - ilość klatek i podawana w specyfikacji rozdzielczość często mylą. Są aparaty, gdzie jakość zapisu kolorów i ostrość filmów są tak słaba w rozdzielczości 640x480, że inny aparat robi o wiele wyraźniejsze filmy w rozdzielczości 4 razy mniejszej. 

zakres ustawień dodatkowych. Należą do nich: tryb korekcji bieli. ilość trybów pracy lampy błyskowej, korekcja EV, czułość matrycy (ISO), możliwość samodzielnego ustawiania przysłony, zaawansowane tryby kompresji (lub zupełny brak kompresji zdjęć), specjalne tryby pomiaru ostrości i oświetlenia i inne.

akcesoria i oprogramowanie dołączone do aparatu - akumulatorki z ładowarką, stacja dokująca, pojemna karta pamięci, dobre sterowniki do różnych systemów operacyjnych, oprogramowanie - to wszystko na dłuższą metę może nam zaoszczędzić dodatkowych kosztów i starań.

czytelny wyświetlacz - to też ważna cecha, szczególnie jeżeli często oglądamy zrobione przez chwilą zdjęcia. Warto pamiętać, że standardowe wyświetlacze LCD dość słabo odwzorowują kolory i są mało czytelne przy silnym oświetleniu. Ważne też jest, czy wyświetlane są prawidłowo kolory. Starsze aparaty mają duże problemy z właściwym oddaniem kolorów. 

zapotrzebowanie energetyczne, akumulator - ja osobiście preferuję aparaty na standardowe akumulatorki AA. Są one tanie i łatwo dostępne. Wbudowany (dedykowany) akumulator ma z kolei tę zaletę, że pozwala na zmniejszenie rozmiarów sprzętu. Jednak po jego rozładowaniu nie pozostaje nic innego tylko zrezygnować z dalszej pracy ze sprzętem (chyba, że się dokupiło zapasowy, ale to zazwyczaj spory wydatek). Tymczasem zewnętrznych akumulatorków można mieć całą walizkę i wymieniać je wszędzie tam, gdzie prąd z sieci jest niedostępny. 
Standardowe akumulatorki używane w aparatach cyfrowych to akumulatorki wodorkowe (Ni-Mh). Dobrze spełniają one swoją rolę, choć mają niedogodność w postaci efektu pamięciowego, co powoduje, że raczej należy je rozładowywać do końca. Akumulatory litowo - jonowe nie mają tej wady, ale są znacznie droższe. Raczej nie nadają się do aparatów cyfrowych akumulatorki kadmowo - niklowe NiCD, ponieważ są mało wydajne i niektóre aparaty w ogóle nie dają się z nimi uruchomić. Podobnie ma się rzecz ze specjalnymi ładowalnymi bateriami alkalicznymi RAM, które dadzą się zastosować tylko w najmniej energożernych aparatach cyfrowych (np. opisywanym na niniejszej witrynie FujiFinePix 2600Z).

możliwość zapisywania obrazów nieskompresowanych. Standardowo aparaty cyfrowe zapisują zdjęcia w stratnym formacie jpg. Dzięki temu zajmują one w pamięci od 5 do 20 razy mniej miejsca niż w formatach bez tej kompresji. Jednak "stratność" kompresji powoduje, że spada jakość zapisanych zdjęć, co ujawnia się szczególnie przy fotografowaniu obiektów o dużym kontraście (np. gdy chcemy użyć aparatu jako "skanera" tekstu, lub gdy ujęcie zawiera dużo linii silnie kontrastujących z tłem). W takiej sytuacji najlepiej jest zapisywać obrazy w formacie bezstratnym TIFF, albo RAW. Jednak tylko lepsze aparaty cyfrowe oferują tę możliwość. Warto przy tym wiedzieć, że zapis w tych formatach będzie skutkował znacznym zmniejszeniem ilości fotografii mieszczących się na karcie pamięci (nawet 20 krotnym). 

tryby tematyczne - są aparatach standardem. Choć nie wszystkie aparaty mają tę funkcję rozbudowaną. Oprócz trybów sportowych, nocnych, krajobrazowych, portretowych, mamy niekiedy takie dodatki jak możliwość robienia panoram i inne.  

wygodne menu aparatu. To element szczególnie wazny dla początkujących. Ze znanych mi aparatów dość słabo po tym względem wypada Sony. Nikon, czy Olympus są znacznie bardziej przyjazne. 

możliwość robienia (dokupienia obudowy) zdjęć podwodnych

funkcja zdjęć nocnych (0 lux) jest właściwością dodatkową, choć na razie dość rzadką. Producenci zazwyczaj chętnie "chwalą się" tą opcją. Podobny status ma możliwość robienia zdjęć w podczerwieni i nadfioleciebajery - wbudowany odtwarzacz plików mp3, dyktafon i inne

funkcja prostej edycji fotografii w aparacie itp.

 

 

Jeszcze inne możliwości

Warto oczywiście zwrócić uwagę na pozostałe parametry sprzętu - np.:  funkcję tworzenia panoram, możliwość dokupienia obudowy do zdjęć podwodnych,  wbudowany odtwarzacz plików mp3, dyktafon, podłączenie stacji dokującej, obsługa standardu USB 2.0, WiFi, specjalne tryby uruchamiania spustu migawki (np. dźwiekiem) itp.. Cennymi zaletami są też: ładny wygląd, ergonomiczne przyciski, wygodne intuicyjne menu, szybkość przesyłania danych do komputera. Coraz więcej aparatów cyfrowych jest także wyposażanych w pilota, lub umożliwia podłączenie bezpośrednio do telewizora.

Dodatkowe akcesoria, karty pamięci, gadżety

Zazwyczaj kupiony okazyjnie aparat cyfrowy wystarcza do robienie zdjęć. Jednak do pełnego komfortu użytkowania jest mu daleko. Standardowe wyposażenie najczęściej obejmuje instrukcję, kabelek do połączenia z komputerem, drivery do Windows i ew. jeden komplet akumulatorków z ładowarką. Większość tańszych aparatów jest sprzedawanych z kartami pamięci 8 - 16 MB, co należy uznać za zdecydowanie zbyt małą ilość. Dlatego dobrze jest zaopatrzyć się w dodatkowe akcesoria.

Oto niektóre z nich (posortowane wg istotności):

dodatkowe akumulatorki. Posiadanie tylko jednego kompletu akumulatorków może oznaczać konieczność pożegnania się z możliwością fotografowania w najciekawszym momencie wycieczki. Dlatego warto zaopatrzyć się przynajmniej w dwa komplety źródeł zasilania do naszego aparatu. A jeżeli mamy zamiar fotografować naprawdę dużo, to nie zawadzi mieć dodatkowe 3 - 4 komplety, które będą spokojnie czekały na swoją kolej.
Jakie akumulatorki? - wiele zależy od samego aparatu cyfrowego. Jeżeli obsługuje on standardowe akumulatorki AA, to w dzisiejszych czasach najlepiej byłoby zaopatrzyć się w ogniwa o pojemności minimum 2000 mAH (im więcej tym lepiej). Z takim akumulatorkiem można zrobić kilkaset zdjęć bez obawy, że "siądzie" zasilanie. Z drugiej jednak strony nie należy bezgranicznie ufać napisowi na akumulatorku. Niezależne badania wykazują, że niektóre akumulatory oznaczone jako 1800 mAh dadzą więcej prądu niż "naciągane" 2000mAh. Poza tym wiele zależy jednak od energetycznych własności samego aparatu, częstotliwości włączania ekranika LCD i ogólnie trybu pracy. Jednak raczej nie należy kupować w dzisiejszych czasach akumulatorków mniejszych niż 1500 mAh (chyba, że to jakaś superokazja). Najbardziej energooszczędne aparaty zadowalają się zwykłymi bateriami alkalicznymi. Nie należy jednak się spodziewać komfortowej z nimi pracy - starczają na krótko.

dodatkowa (większa) karta pamięci. Karta 64 MB wystarczy na sporą (ciekawą, gdy jest co fotografować) wycieczkę jednodniową. Jeśli chcemy mieć dużo zdjęć z ciekawego urlopu, to pewnie będzie to zdecydowania za mała pojemność.
Niestety, dostarczane standardowo z aparatami cyfrowymi marne 8, 16 MB daje możliwość zapisania tylko ok. 20 zdjęć jakości fine w rozdzielczości 1600 x 1200. Warto więc mieć kartę minimum 64 MB - 128 MB, a jeszcze większą. W 2005 roku ceny kart pamięci, w zależności od typu, wahają się od mniej więcej 130 zł do ponad 300 zł za 512 MB (SD, SmartMedia, CompactFlash, Memory Stick itp.) Do najdroższych w tej klasie należą karty Memory Stick (promowane przez Sony). Cena rośnie w przybliżeniu w podobnym stopniu jak pojemność karty. Posiadacze aparatów cyfrowych ze złączem CompactFlash są w o tyle dobrej sytuacji, że mogą dokupić bardzo pojemne nośniki pomięci typu Microdrive. Są to miniaturowe dyski twarde o pojemnościach od 512 MB do kilku GB, które pracują jak zwykłe karty CF (choć mają większe zapotrzebowanie na energię), ale są miniaturowymi dyskami twardymi. Z kartą kilka GB przy kompresji jpg możemy być spokojni o miejsce na karcie.

czytnik kart pamięci. Jeżeli dysponujemy złączem USB w komputerze i fabrycznym kabelkiem połączeniowym do aparatu, to dodatkowy czytnik kart jest już pewnego rodzaju luksusem. 
Jednak nie zawsze jest to wyłącznie luksus, w pewnych sytuacjach dodatkowy czytnik może być wręcz koniecznością. W szczególności przy intensywnej pracy z kartami pamięci dobrze jest zaopatrzyć się w dodatkowy czytnik, jako że zewnętrzne czytniki są szybsze niż te w aparacie, czytają różne typy kart, nie wymagają zasilania z aparatu. W szczególności posiadacze starszych laptopów, bez złącza USB, sporo zyskają kupując czytnik do slotu PCMCIA.

futerał - wiadomo - warto go posiadać, aby przedwcześnie nie zniszczyć sprzętu, a dodatkowo mieć kieszonkę na zapasowe akumulatorki. Niektóre futerały dają możliwość mocowania do paska. 

statyw - jest niezbędny do zdjęć przy słabym oświetleniu, nie mówiąc już o sytuacjach, gdy operator aparatu też chce być uwieczniony na fotografii. Malutkie statywiki do postawienia na stole można kupić już od kilkunastu zł. Są one małe, wygodne i chyba warto jest je nabyć zamiast podczas zdjęć rodzinnych męczyć się ze stertą książek na stole.

moduł komunikacji bezprzewodowej (WiFi, bluetooth, wireless USB i inne) - to na razie nowość. Jednak w znaczący sposób poprawić ona może komfort komunikacji aparatu z innymi urządzeniami. W przyszłości pewnie ten sposób połączeń stanie się dominujący.

specjalna obudowa do zdjęć podwodnych - oczywiście atrakcja dla nurkujących. Część firm wypuszcza już aparaty z takimi dodatkami. Kto robi zdjęcia podwodne, powinien się zainteresować.

Jak kupować aparat cyfrowy? - kilka uwag dla przyszłych klientów

Pierwszą rzeczą, którą musimy zrobić aby stać się posiadaczem aparatu cyfrowego jest 

W ogóle zadecydować o zakupie!

- niby banał, ale nie taki znowu oczywisty. Bo ciągle wiele osób nie wie, czy aparat cyfrowy, czy może przyzwoitą lustrzankę. Ja wybieram cyfrówkę - z powodów... (patrz tutaj)

Druga sprawa, to uświadomienie sobie faktu, że 

idealny aparat nie istnieje!

Ten truizm powinien ochłodzić nieco zapędy purystów, którzy koniecznie nie chcą popełnić żadnego błędu. Błędy i niedogodności są i będą, więc naszym zadaniem jest przede wszystkim wybranie aparatu najbardziej odpowiadającego właśnie nam.
W szczególności poważnym problemem może być wybór - czy więcej profesjonalizmu, czy może wygody użytkowania?
- bo faktycznie aparatem o "zapędach" profesjonalnych da się zrobić lepszej jakości fotografie, jednak sprzęt tego rodzaju, nie dość że jest znacznie droższy, to najczęściej większy, czyli mniej wygodny w noszeniu. A mały aparacik, mieszczący się z łatwością w kieszeni, możemy mieć pod ręką niemal wszędzie i zrobić zdjęcia właśnie wtedy, gdy coś ciekawego się dzieje.

Trzecia ważna rzecz, przy kupowaniu aparatu, to:

Przeanalizować swoje potrzeby!

Kupowanie aparatu cyfrowego na zasadzie: żeby była dobra marka, i żeby był w ogóle dobry, może nas kosztować rozczarowanie. To co dla jednego użytkownika jest szczególnie ważne, dla innego może być bez znaczenia. A więc np.:

jeśli mamy zamiar często robić zdjęcia w plenerze, "polować" na ptaki i dzikie zwierzęta, to kluczową właściwością będzie duży zoom, jednak tenże zoom jest mało użyteczny dla osoby zajmującej się fotografią przedmiotów, czy osób w pomieszczeniach.

jeśli chcemy mieć możliwość fotografowania w każdym miejscu i czasie, to niezwykle ważne będą kompaktowe rozmiary. Z drugiej strony, najlepszą jakość fotografii da się uzyskać tylko za pomocą sprzętu o dość dużych rozmiarach obiektywu i ogólnie większych gabarytach.

jeśli mamy zamiar robić dużo zdjęć w pomieszczeniach, to wzrasta nam znaczenie lampy błyskowej (ew. możliwość podłączenia lampy zewnętrznej) oraz możliwość robienia zdjęć szerokokątnych.

w ogólnym "rodzinnym" użytkowaniu cenna jest możliwość zrobienia małych filmików video.

jeśli wyjeżdżamy często w miejsca, gdzie brak jest możliwości podłączenia się do prądu, to wzrasta znaczenie energooszczędności aparatu, ew. możliwości użycia dodatkowych źródeł zasilania itd...

warto zwrócić uwagę na sprawę kosztów - np. aparaty Sony, mimo że zazwyczaj są dość konkurencyjne cenowo, to zazwyczaj wymuszą na nas zakup dodatkowej karty pamięci. A używane przez Sony karty Memory Stick należą do najdroższych, co ostatecznie może wyrównać szanse teoretycznie "droższych" modeli innych marek. Dlatego przed podjęciem ostatecznej decyzji o zakupie warto sobie oszacować WSZYSTKIE koszty.

 Na pocieszenie...

Większość aparatów pozwala na cieszenie się robieniem zdjęć. To, czy ostatecznie fotografie wyjdą trochę lepsze, czy trochę gorsze, ma mniejsze znaczenie wobec faktu, ze te zdjęcia zostaną zrobione i będą cieszyły oczy nasze i naszych bliskich. Większość osób kupujących swój pierwszy aparat cyfrowy jest zadowolona z tego zakupu. I radość ta trwa często wiele lat. Faktem jest, że po jakimś czasie zaczynamy dostrzegać jakieś niedomogi zakupionego sprzętu, jednak nie warto się tym zbytnio przejmować - w końcu przy dzisiejszym tempie postępu technicznego po 2-3 latach każdy aparat (nawet ten najlepszy) przechodzi do kategorii "przestarzałe". W końcu nie o wyścig techniczny chodzi, a o ciekawe fotografie. I w gruncie rzeczy o wiele ważniejsza jest umiejętność komponowanie ujęcia, niż to jakim aparatem owo ujęcie zostanie zarejestrowane.

 

Witryny poświęcone aparatom

Przed kupieniem aparatu warto się co nieco rozejrzeć w ofercie rynkowej pomocą mogą być tu witryny internetowe. Część z nich zamieszczam tu