Co to jest fala?

Falę stanowi rozchodzące się w ośrodku zaburzenie, zmiany jakiejś wielkości (powtarzające się wielokrotnie i cyklicznie zmieniające swoje wychylenie).
Fala pojawia się w ośrodkach, których punkty są ze sobą powiązane. To powiązanie punktów ośrodka (lub przestrzeni) może być bardzo różne - za pomocą sił mechanicznych, pól, a także innych parametrów. Dzięki owemu powiązaniu zmiany w jednym miejscu przechodzą (propagują się) na kolejne punkty (czyli najczęściej całe obszary) ośrodka.
Fala mechaniczna rozchodząca się na duże odległości nie przesuwa w istotny sposób punktów ośrodka - tym co się przemieszcza w fali jest nie materia, ale energia - różne obszary ośrodka cyklicznie "zamieniają się rolami" - stając się raz podlegającymi większemu zaburzeniu/wychyleniu, raz mniejszemu.

Przykłady:
Falę dźwiękową w powietrzu tworzą rozchodzące się niewielkie wahania gęstości i ciśnienia powietrza (najczęściej są to wahania znacznie mniejsze niż 1% wartości ciśnienia średniego). Cząsteczki powietrza zgęszczone w jednym obszarze mają tendencję do rozprężania się, co powoduje z kolei zgęszczenia w kolejnym punktach tego ośrodka. 

Falę elektromagnetyczną (także świetlną - patrz ew. rozdział Czym jest światło?) stanowią zmienne w czasie i powiązane ze sobą pola elektryczne i magnetyczne.  
Przyczyną powstawania fal elektromagnetycznych jest fakt, że zmiana pola elektrycznego w jednym punkcie powoduje zawsze powstanie nowego pola elektromagnetycznego w sąsiedztwie, co z kolei spowoduje powstanie kolejnego pola elektromagnetycznego dalej itd...
Falami elektromagnetycznymi są m.in. fale radiowe, mikrofalowe, świetlne.
Fala elektromagnetyczna jest szczególnym typem fali, ponieważ nie wymaga ośrodka materialnego i może rozchodzić się w próżni
Więcej informacji na temat fal świetlnych znajduje się w dziale optyka.


obszary o większej wartości zaburzenia mają ciemny odcień, a obszary o wartości mniejszej - jasny.

Gdyby fali dźwiękowej przyjrzeć się dokładniej (jakby ją "sfotografować"), to dałoby się zobaczyć, że stanowią ją cykliczne zgęszczenia i rozrzedzenia powietrza. Te obszary zagęszczeń i rozrzedzeń przesuwają się z prędkością dźwięku w pewnym kierunku, i jeżeli tak się zdarzy - mogą wpaść do czyjegoś ucha i wywołać w nim wrażenie dźwięku.

Podobnie w przypadku fali elektromagnetycznej - tutaj po "zatrzymaniu czasu" wyróżnić można obszary dodatniej (większej) i ujemnej (mniejszej) wartości pola elektrycznego. 
Po "uruchomieniu czasu", obszary te na przemian "zamieniają się rolami" - raz większa wartość pola jest w jednym punkcie, a później wartość ta maleje, gdy z kolei inny punkt przejmuje w tym czasie maksymalną wartość pola - w efekcie fala się rozchodzi (mówimy też o "propagacji" fali).

Więcej na temat fali można dowiedzieć analizując jej najprostszy i najważniejszy przypadek - falę harmoniczną. Tutaj możemy jeszcze przyjrzeć się innej animacji przybliżającej nam pojęcie fali.

Fala łączy w sobie dwie zmienności

zmienność w czasie
zmienność w przestrzeni

Na powyższej animacji (jeśli już zanikła, to można ją uruchomić poprzez odświeżenie okna przeglądarki) mamy zaznaczony jeden punkt ośrodka (czerwony koralik). Docierająca do tego punktu fala powoduje drgania - ruch koralika w górę i w dół . Tak dzieje się z każdym punktem ośrodka, do którego dociera fala. Poszczególne punkty ośrodka różnią się głównie tym, że w innych momentach osiągają wartości maksymalne, minimalne i inne - pośrednie.

 

Co to jest fala? >> fala harmoniczna

 
Copyright 2007 - 2012 © Fizykon.org, Michał Dyszyński
Wszystkie materiały zawarte w witrynie www.fizykon.org i www.daktik.rubikon.pl  są chronione prawem autorskim. Zakres ochrony jest określony przez prawo autorskie Rzeczypospolitej Polskiej.
Wątpliwości związane z legalnością wykorzystywania materiałów można wyjaśnić pisząc na adres: redakcja@fizykon.org.