Pytania tego testu mają posłużyć wyłączne do zastanowienia się, a nie do typowego rozwiązywania (nie będzie żadnego sumowania punktów, decydowania, czy jest się dobrym czy czy złym - będzie tylko refleksja, jeśli ktoś ma na nią ochotę). Pytania i sytuacje wydają się być dość banalne, niebanalne jednak może być zastanowienie się nad nimi, a jeszcze bardziej owocne mogą okazać się wnioski końcowe - choć trudno będzie mi przekazać o co w nich chodzi. Jednak uważam, że te moje wnioski mogą być dość zaskakujące dla wszystkich, którzy przebrną przez pytania; zachęcam więc (jeśli same pytania się spodobały) do nie omijania ich.
Każde pytanie będzie odnosić się do pewnej sytuacji, w której należy się "postawić" i wyobrazić sobie własną reakcję - dobrze byłoby odnieść się do ostatniej naszej reakcji z życia, gdy rzeczywiście podobna okoliczność wywołała w nas podobne uczucia. Myślę, że uczciwe postawienie sprawy pomoże nam odkryć, że obie te przeciwstawne postawy gdzieś w nas tkwią; ale które bardziej?
 | dobrze, że to tylko mnie to spotkało - nie chciał(a)bym, żeby więcej ludzi miało taką udrękę |
| to niesprawiedliwe, że tylko ja tak cierpię. |
2: Udało mi się w życiu, poszczęściło się "jak nigdy". Czyli raczej...
| tak być powinno - jestem lepszy(a) i zasługuję na lepsze traktowanie przez los |
| szkoda, że inni nie mają tego szczęścia, choć nieraz bardzo by im się przydało |
3: Czuję, że w tej sytuacji zachowałem się źle. A więc:
| nie wiem, czy uda mi się naprawić szkody związane z tym co zrobiłe(a)m |
| złe postępowanie zdarza się każdemu, nic nikomu nie będzie... |
4: Nastąpił dzień zasłużonego, wypracowanego przeze mnie tryumfu - dziś wszyscy widzą moją wartość.
| jestem pracowity(a), inteligentny(a), i ogólnie lepszy(a) niż większość leni i obiboków |
| udało mi się dostać od losu dary inteligencji, umiejętności skupienia i cierpliwości, ale czy rzeczywiście wykorzystałe(a)m je w pełni? |
5: Tak długo nikt nie zauważa mojej pracy i starań - trudno jest znieść tak daleko posunięty brak uznania i szacunku
| świat jest okrutny, bo rządzą nim głupcy i ludzie niesprawiedliwi |
| może to nie jest jeszcze czas na sukces, trzeba być cierpliwym - w końcu nie wiem, czy rzeczywiście robię coś wartościowego. |
- Jeśli ktoś absolutnie i w 100% odrzuca którąkolwiek z opcji odpowiedzi na pytania, to, według mnie, mości sobie albo destrukcyjne uzależnienie od ludzi, albo brak zgody z własnymi uczuciami. W obu przypadkach będzie to chyba utrudnienie wzrostu wewnętrznego. Dojrzały człowiek zauważa w sobie siły każdego rodzaju - i te pozytywne, i te instynktowne naturalne, jednak tym się różni od człowieka niedojrzałego, że potrafi wybrać.
- Są różne rodzaje uzależnień człowieka - np. od pragnienia bycia w "lepszym" miejscu wśród ludzi, ale także od niewolniczej wiary w to, że to co myślę jest dobre i słuszne. Oba te uzależnienia nie służą niczemu innemu niż radzeniu sobie naszymi uczuciami, które pragną się na czymś oprzeć. Oba jednocześnie świadczą o naszym usztywnieniu uczuć i rozumu, czyli o słabości - ale cóż - taki nasz los ludzi słabych.
- To co uda nam się odkryć jako Prawdę i Dobro danej sytuacji ma wartość tylko w odniesieniu do tej sytuacji i nas w niej uczestniczących. Chociaż dobrze świadczyłaby o naszej dojrzałości umiejętność wzniesienia się ponad ból czy przyziemne uczucia, jednak zrobienie tego "na siłę" - wbrew poczuciu wewnętrznej prawdy - rzadko da nam korzyść. Najczęściej i tak będziemy kiedyś musieli wrócić się i jeszcze raz zrozumieć tamtą sytuację i siebie w prawdzie tego co w nas rzeczywiście istnieje. Bez tego nie będziemy w stanie wykorzystać daru tamtej chwili.
- Do tego, aby móc myśleć o sobie źle trzeba sporej siły ducha - bo nie ma sensu katować się zbytnio myślami negatywnymi, gdy ich efektem jest wyłącznie wewnętrzna destrukcja. Im bardziej potrafimy odejść od natrętnej potrzeby pozytywnego (ale także negatywnego!) oceniania siebie, tym większą mamy szansę, na ujrzenie siebie takimi, jacy naprawdę jesteśmy. A gdy już wiele o sobie zrozumiemy, wtedy też i wiele będziemy mogli udoskonalić. Jednak dopóki nasze uczucia, broniąc się, "hałasują" niemożliwie przy każdej sugestii, że coś w nas jest złe, dopóty będziemy błądzić w ciemnościach, nie wiedząc jak to z nami jest naprawdę...
Krowy Masajów, a sprawa polska
W dalekiej Afryce żyje wielkie plemię Masajów. Masajowie są ludem pasterzy – posiadają stada krów, które są oznaką prestiżu ich posiadaczy. Tak było od wieków i tak jest nadal. Kiedy Masaj chce Ci powiedzieć jak bardzo jest ważny, mówi ile ma krów – jeśli tylko kilka, to źle - posiadacz takiej ilości bydła nie zasługuje na szacunek. Jeśli Masaj posiada kilkadziesiąt, a jeszcze lepiej kilkaset krów, to może już liczyć się w społeczności, ale dopiero tysiące zwierząt świadczą o tym, że jest się naprawdę „kimś”. I nie zmienia tu wcale faktu, że użyteczność tych krów jest minimalna – są to najczęściej chude sztuki, nie dające mleka (z resztą, kto by je wszystkie doił...), ani nie dysponujące szczególną „mięsnością”, jest natomiast z nimi kłopot, bo trzeba je jakoś wykarmić. Generalnie, pęd Masaja do „krowiego” zaistnienia w społeczeństwie jest powodem jego kłopotów z naszego, europejskiego punktu widzenia.
My Europejczycy oczywiście jesteśmy mądrzejsi. Wiemy, że krowa jest warta hodowania wtedy, gdy przynosi pieniądze. Z resztą, wiemy też, że nie tylko krowy przynoszą pieniądze – można mieć biznesy, konta w banku, może znajomości, może specjalne wykształcenie. Zbieramy więc zdobyte pieniądze – tysiąc do tysiąca, czasem milion do miliona. Otaczamy się coraz to lepszymi ubraniami (ci co mogą, oczywiście...), samochodami i innymi oznakami prestiżu. Najbogatsi kupują domy letniskowe w różnych miejscach świata, ubezpieczają je, wynajmują osoby do sprzątania, raz na jakiś czas tam wyjeżdżają i trochę w nich „posiedzą”, potem sprzedadzą, kupią nowy w innym miejscu, ubezpieczą, zmienią wystrój wnętrza i raz na jakiś czas posiedzą. Kupią też nowy, drogi samochód, ubezpieczą go wysoko, bo to łakomy kąsek dla złodziei. I jeszcze biżuterię, na którą trzeba mieć sejf, i którą trzeba ubezpieczyć. No, oczywiście jak się ma „pozycję” to trzeba ją godnie reprezentować – bywać, gdzie się „bywa”, ubierać się „tak jak wypada”, mieć „odpowiedni” samochód i znajomości. Pozostali patrzą i zazdroszczą – „ci tam to mają samochód..., i jeszcze bywają w towarzystwie...”
Sam człowiek „posiadający” po niejednym zapracowanym dniu załatwiania formalności ubezpieczeń, strat, zysków, śledzenia tego co w danej sytuacji wypada i trzeba, dostosowaniu się do dziesiątków wymagań otoczenia, siada sobie w pięknym skórzanym fotelu z zadowolona miną, poczuciem dobrobytu i bycia w lepszej sytuacji niż większość społeczeństwa. A z tej gorszej większości „większość” rzeczywiście mu zazdrości. Nie zazdroszczą, lub mniej zazdroszczą ci, którzy czasami bardziej cenią sobie inne rzeczy – ktoś fakt posiadania szczególnej kolekcji znaczków, kochanego stada gołębi, tytułu naukowego itd. Nie zazdroszczą też Masajowie – „skoro on nie ma krów, to nie jest to ważny człowiek...”.
Większość z nas pomyśli sobie jednak: „ale obiektywnie, to ten bogaty posiadacz ma najlepiej, ma największą władzę i możliwości”. Obiektywnie? – gdyby tak przenieść naszego europejskiego bogacza w świat Masajów, to byłby nikim – bo akurat nie posiada krów. Gdyby przenieść go do świata napalonych artystów - kompozytorów, gdzie liczy się ilość dobrze skomponowanych sonat, lub do świata naukowców – gdzie już po krótkiej rozmowie już wiadomo co kto reprezentuje sobą od strony intelektualnej – tam wszędzie byłby mały, bo tam obiektem zazdrości jest co innego.
Teraz będzie wniosek:
Twierdzę, że obiektywnie „lepsza” sytuacja życiowa, to
zazwyczaj po prostu nasze naginanie się do wymagań grupy (wyłączając
skrajne przypadki, gdy człowiek rzeczywiście przymiera głodem, jest mu
zimno i nie ma gdzie mieszkać). Jest bardzo niewielka rzeczywista
różnica między jeżdżeniem Rollsem, a Polonezem, między posiadaniem
pięciu domów w różnych krajach, a jednym domem, którym po prostu czuję
się dobrze.
Tym którzy w to wątpią, proponuję
zadać sobie w duchu retoryczne pytanie:
Czy gdybyś miał to wszystko, co mają ci „u góry”, ale
wiedziałbyś, że nikt tego nie ceni, że patrzą na Ciebie jak na osobę
upośledzoną pod większością względów, to czułbyś się szczęśliwy?
Czy jeździłbyś w ogóle najnowszym modelem Rollsa, gdybyś wiedział,
że ludzie na ulicy myślą sobie: ..eee, co to za samochód – taka
pokraczna landara”. Czy długo cieszyłbyś się super wyposażonym
domem za 100 mln zł, gdybyś wiedział, że wszyscy sąsiedzi –
biedni i bogaci - patrzą na niego i na ciebie jako posiadacza obojętnie?
Spróbujmy sobie wyobrazić siebie w takich sytuacjach – wymaga to
poważnej umiejętności wcielania się i przestawienia myślenia (bo w końcu
większość z nas może tylko pomarzyć o takich luksusach), ale jest
bardzo interesujące poznawczo.
Pora na pozostałe wnioski:
|
Wniosek pierwszy: każdy Masaj ma swoje krowy, które zapewniają mu prestiż; my Europejczycy (tak, uważam Polaków "już" za Europejczyków) też mamy "krowy” w postaci samochodów, domów ubrań, biżuterii, które służą pokazania naszego prestiżu. |
|
Wniosek drugi: Masajowi, fakt posiadania prestiżu, przesłania w zupełności ten aspekt sprawy jakim jest niedogodność zajmowania się ogromnym stadem bydła. Nasze „europejskie krowy” w postaci domów samochodów itd. też wymagają „wypasania” (zdobywania pieniędzy, zakupów, ubezpieczeń, formalności, troski itd.) i też mało kto robi rzetelne rozliczenie swoich nerwów, wysiłku psychicznego, upodleń przed ważnymi osobami w celu zdobycia i utrzymania tego „stada”, wraz z zyskami – np. pobytem w domu letniskowym raz na rok, czy siedzeniem w nieco lepiej dopasowanym fotelu samochodu. |
|
Wniosek trzeci (w połowie
nietrywialny): szczęśliwym można być na dwa sposoby: pierwszy
„durnowaty” – to szczęście człowieka pozbawionego
refleksji nad swoim życiem, w pełni oddanego tej wizji, jaką
narzuciło mu społeczeństwo, celebrującego swoje przeświadczenie o
byciu „lepszym”, bo się więcej ma; drugi sposób –
jest rzadszym i bardziej subtelnym sposobem na szczęście, jest szczęściem
człowieka, który ma „moc” cieszenia się z rzeczy zwykłych,
lub tylko z pozoru zwykłych bo w rzeczywistości po prostu przez większość
niedostrzeganych, to umiejętność znalezienia swojej
„krowy” tam, gdzie inni widzą tylko pustynię. To
drugie szczęście człowiek zawdzięcza w większej części samemu
sobie - i to on sprawuje nad nim kontrolę. To drugie szczęście jest
wyrazem jego twórczego wyboru, woli, umiejętności zobaczenia
czegoś dla siebie, a nie dla reszty, żeby zazdrościła... |
Mity na temat mądrości i dobra
Mit 1: istotą dobra jest posłuszeństwo.
- mit ten jest bardzo wygodny rządzącym, którzy jednocześnie często sprawują kontrolę nad ośrodkami opiniotwórczymi. Tymczasem posłuszeństwo samo w sobie jest ślepą siłą – posłuszni byli hitlerowcy, posłuszny jest kolega, który na rozkaz przełożonego wykańcza pracowników w firmie. Posłuszeństwo jest dobre wtedy, gdy jest posłuszeństwem na drodze dobra, mądrości, miłości i wiąże się z pokonywaniem wewnętrznych ograniczeń człowieka – lenistwa, strachu, głupoty...
Mit 2: dobre od strony etycznej jest to, co człowiekowi jest niewygodne, co się sprzeciwia jego chęciom
- to też jest kompletna bzdura, dość często lansowana przez osoby o dużym poziomie agresji, przekory, lub strachu. Przyjęcie założenia, że człowiek powinien postępować przeciwko sobie prowadzi nieuchronnie do „paradoksu kłamcy” – bo skoro powinienem postąpić odwrotnie niż myślę, to należy zmienić myśli w tym kierunku. Ale wtedy znowu trzeba będzie zastosować mechanizm negatywny, czyli też nie mogę działać według tej nowej reguły. Ostatecznie prowadzi to do sytuacji, w której nie należy robić w ogóle nic, bo wszystko co się robi jest złe z założenia. Faktem jest natomiast, że wiele ludzi powodowanych niskim pobudkami prowadzi swoje życie na manowce i lepiej byłoby, gdyby duuuużo (...) w sobie zmienili. Jednak totalna krytyka ich myślenia (dla zasady) nie prowadzi w żadnym konstruktywnym kierunku – jeśli ktoś chce być użyteczny dla błądzącego bliźniego, powinien wyjaśniać mu dlaczego to czy tamto w jego życiu jest złe, co jest dobre, a potem pomóc odrzucić zło i wzmocnić dobro.
Bez sensu jest mówienie komuś "musisz podążać w jakimś kierunku".
Dla umysłu "jakiś nieznany" jest prawie synonimem "żaden".
Podobnie bez sensu jest mówienie "nie wolno ci podążać w jakimś
kierunku" - bo to w istocie oznacza (w zależności od
interpretacji), że nie wolno robić NIC, lub że można robić WSZYSTKO!
Dlatego jedynym dobrym sposobem moralizowania, radzenia jest mówienie w
stylu "ten ono kierunek jest lepszy niż inne, bo (tu następuje określenie
dlaczego)."
Oczywiście, niemal każde twierdzenie ma swoje "ale". Tutaj można
zarzucić, że np. dość często stosowanym przez Mistrzów sposobem na
wyzwolenie w uczniach prawidłowego myślenia jest stawianie pod znakiem
zapytania aktualnych dokonań. I to dość w wielu przypadkach bez
wskazania powodu. Jednak sytuacja gdy mądry człowiek (Mistrz) kontroluje
zmagania ucznia z niepewnością jest istotnie różna od takiej w której
dowiadujemy się po prostu, że "wszystko jest źle i już".
Mistrz, znający swoich uczniów, może we właściwym momencie dopomóc
im właściwym słowem, zwrócić uwagę na to co istotne. A faktem jest
też, że dawkowany stan niepewności poznawczej dobrze wpływa na postępy
zrozumienia - ale tylko do momentu gdy nie wpadniemy w totalne zniechęcenie
i negatywizm!
Mit 3: większość ma rację
Na obalenie tego poglądu podaje się najczęściej przykład Kopernika, czy innych wielkich uczonych. Jednak dla mnie bardziej przekonywujące jest tu uświadomienie sobie, że „większość” to po prostu jakaś wielkość statystyczna – jest mało całkiem głupich, dużo średniaków - i znowu mało tych naprawdę mądrych (opisuje to tzw. krzywa dzwonowa). Rację ma ten, kto jest po prostu mądry i zna się na rzeczy - większość nie jest żadnym argumentem, a co jedynie przesłanką, którą warto uwzględnić przy rozpatrywaniu sprawy.
Mit 4: każdy musi w coś wierzyć
Założenie, że wierzy się po prostu w „coś” jest deprecjonujące dla umysłu – oznacza ono, że jak pijany płotu, czepiamy się pierwszej lepszej myśli czy idei. Faktem jest, że bez stabilnych punktów na mapie pojęć trudno jest prowadzić logiczne rozumowania. Jednak nie warto wybierać tych punktów chaotycznie, pod naciskiem namolnego otoczenia, czy bieżących potrzeb, bo później okaże się, że wybraliśmy źle. Najczęściej od tego „w co wierzymy”, ważniejsze jest to „jak wierzymy” – czy nasza wiara oznacza ślepe upieranie się przy słowach, których sensu nie potrafimy pojąć, czy wiara wynika ze zrozumienia powiązań różnych rzeczy i uzupełnia je tam, gdzie umysł sobie już nie radzi, dzięki czemu wynikają z niej wnioski użyteczne w sytuacjach życiowych. Oprócz tego warto zwrócić uwagę na to, że istnieją ludzie, którzy „w nic już nie wierzą...” – co zapewne znamionuje sytuację, w której najpierw uwierzyli głupio, a potem się w tych wiarach sparzyli. Podsumowując - warto wierzyć nie w "coś", lecz w "to, co warto wierzyć" i dobrze jest zastępować nierozumną wiarę sprawdzeniem i zrozumieniem wszędzie tam, gdzie jest to możliwe.