|
Aktualnie w daktikowej bazie artykułów i rozważań na tematy
biznesowe i zbliżone do biznesu jest:
Od czasu pęknięcia słynnej "bańki dot-comowej", to co
jest zwiazane z biznesem i ma "e" w nazwie jest bardzo często
przez publicystów i inwestorów traktowane jako połączenie przysłowiowej
"gruszki na wierzbie" z synonimem nietrafionej inwestycji.
Nieraz pisze się jeszcze o "e-strategiach" ale zazwyczaj nieśmiało,
żeby nie powiedzieć strachliwie. W szczególności kryzys zaufania
literki "e" dotknął e-lerning.
Czym jest -e-lerning? - właściwie wciąż nie ma jakiejś
absolutnie oczywistej definicji tego pojęcia.
Jednak ogólnie rzecz ujmując, można przyjąć, że jest to zestaw metod
i technik nauczania związanych z wykorzystaniem w edukacji metod
sieciowych - Internetu i intranetu.
W niniejszym artykule chciałbym więc postawić pytanie:
Czy rzeczywiście na e-lerningu nie da się zarobić, a nadzieje związane
z tą formą działalności są po prostu nieuzasadnione?
Lub inaczej: czy e-lerning pozostanie działalnością niszową, ew.
drugoplanowym dodatkiem do innych usług i działalności?
Moim zdaniem odpowiedź na to pytanie jest złożona - nie ma
prostego "tak", lub prostego "nie", a dokładniej
sformułuję moją tezę w inny sposób:
E-lerning ma zdecydowane szanse na powodzenie, ALE (!!!) muszą
być do tego spełnione pewne istotne warunki.
Jak z tego widać, jestem raczej e-optymistą. Co oczywiście nie
przeszkadza mi widzieć wielu zagrożeń. Sądzę jednak, że są one do
pokonania, choć nie jest to wcale oczywiste.
Dlatego też na początek, tytułem wprowadzenia, proponuję przyjrzenie
się jak wygląda
e-lerning obecnie.
E-lerning dziś
To czym jest aktualnie nauczanie przebiegające z wykorzystaniem
Internetu wynika w prosty i oczywisty sposób z dość narzucającego się
sposobu wprowadzenia tego typu działalności. Hipotetyczne rozumowanie
osoby konstruującej model działania e-lerningu było (w uproszczeniu)
następujące:
- wiedza to klucz do sukcesu i biznesu - spróbujmy zarobić na
wiedzy (zarobić jak najwięcej).
- dystrybucja treści przez Internet jest tania - użyjmy więc
tego medium (należałoby zawartość podręczników przenieść do
postaci elektronicznej)
- jest jednak jeden problem - treści w postaci elektronicznej łatwo
jest skopiować, więc naszą pracę związaną z przygotowaniem
nauczania sieciowego łatwo będzie powielić i dystrybuować bez płacenia
nam - twórcom i organizatorom nauki.
- problem możemy rozwiązać w ten sposób, że stwarzamy rozbudowany
system uprawnień i zabezpieczeń utrudniających dostęp do treści - w
szczególności utrudniające dostęp osobom, które nie zapłaciły za
dostęp.
- na osłodę za te utrudnienia dla legalnych użytkowników dajmy im
konto pocztowe, powiązane z możliwością konsultacji z nauczycielem.
Co z tego najczęściej wyszło?
- trudna w utrzymaniu i zarządzaniu, a także zazwyczaj droga,
struktura informatyczna w której podręczniki zamiast w formie
drukowanej, czyta się z ekranu komputera. Do tego powstaje problem
stworzenia (często od zera) treści nadających się do e-lerningu - to
generuje dodatkowe koszty na starcie biznesu. W efekcie najczęściej
samych treści nie jest zbyt dużo - systemu skupiają się na samym
zarządzaniu użytkownikami, co wychodzi lepiej, bo procedury są znane
od lat.
Aby ów e-lerning czymś uatrakcyjnić, oferuje się nieco udogodnień udostępnianych dodatkowo użytkownikowi
(np. wyszukiwarka treści, wspomniana możliwość konsultacji z
nauczycielem, trochę prezentacji multimedialnych demonstrujących
przewagę komputera nad tradycyjną książką), ale w sumie, nie bardzo
wiadomo:
Dlaczego właściwie użytkownik miałby się zdecydować na tę
formę nauki?
Dodatkowym pytaniem jest oczywiście - i dlaczego miałby za nią zapłacić?
Bo jeśli głównym elementem wspomnianego obrazu jest fakt, że treści
są limitowane uprawnieniami i możliwością dostępu do sieci, a do
tego są zazwyczaj cenowo mniej korzystne od tradycyjnego książkowego
podręcznika (podręcznika zazwyczaj bardziej wygodnego w użytkowaniu),
to owych obiecywanych zalet e-lerningu nie widać. Zamiast tego widać
wady: brak kontaktu z nauczycielem, konieczność posiadania
infrastruktury do połączenia z serwerem (komputer, dostęp do
Internetu), trudność zorganizowania kontroli pracy ucznia.
I dlatego dalej tandem: podręcznik + tradycyjny wykładowca jest w
zdecydowanej większości przypadków bardziej skuteczny i opłacalny.
Oczywiście są przypadki, gdy tak organizowany e-lerning może dawać
zdecydowane korzyści - np. gdy specjalistów z danej dziedziny
jest mało, a ich wiedza jest potrzebna w różnych miejscach jednocześnie,
lub gdy szybkość obiegu informacji ma decydujące znaczenie. Jednak
nie są to sytuacje częste i gdyby opisana forma nauki miała pozostać w
niezmienionej formie, to grozi jej zepchnięcie biznesowo - edukacyjną
niszę.
Inne bariery i próby wyjścia z trudnej sytuacji
Widać stąd, że obraz sytuacji nie jest korzystny dla nauczania
poprzez sieć. Czyżby nic nie dało się zrobić?
Tak całkiem źle nie jest - na szczęście różne formy e-lerningu rozwijają
się tam, gdzie fizyczna dostępność nauczyciela jest niemożliwa lub
utrudniona - w krajach o małej gęstości zaludnienia (np. w
Australii), w
przypadku konieczności przebywania w dużej odległości od centrum edukacyjnego
(szkoły internetowe - umożliwiające np. zdobycie matury bez konieczności
fizycznego uczęszczania na zajęcia w określonym budynku). Takie
inicjatywy są realizowane i jakoś się sprawdzają (przynajmniej w
ograniczonym zakresie). Jednak o ich masowym wykorzystaniu - na razie -
nie ma mowy.
Oczywiście są też kolejne problemy - bariera finansowa dostępu do
Sieci i komputera (jakże istotna w Polsce i innych, jeszcze
biedniejszych, krajach), problemy z nauczaniem niektórych przedmiotów
wymagających bardziej bezpośrednich form kontaktu,
a w szczególności naturalna bariera psychologiczna:
- przeciętnemu człowiekowi znacznie trudniej jest uczyć się
bez osobowego kontaktu z nauczycielem.
Ten ostatni problem może być częściowo rozwiązywany kontaktem
poprzez e-mail i telefon, jednak wszyscy wiedzą, że nie "nie to
samo" co prawdziwa rozmowa twarzą w twarz, czy chociażby obejrzenie wykładu
bezpośrednio w sali, w której jest on prowadzony.
Wszystko to razem powoduje, że przyszłość e-lerningu wydaje się
być co najmniej niejasna.
Daktikowa diagnoza i propozycje rozwiązania problemu
Autor niniejszego artykułu jest dydaktykiem - z wykształcenia
(fizykę skończył specjalizując się właśnie w dydaktyce), z doświadczenia
(wiele lat uczyły w różnych szkołach oraz na kursach i nauce
indywidualnej), wreszcie z zamiłowania i wewnętrznej "konieczności"
(po prostu uczenie siebie, a gdy trzeba - również innych jest
podstawowym celem jego życia). To mentalne skupienie się na edukacji
(a dodatkowo wieloletni kontakt z informatyką) wymusiło na nim drążenie
owego pytania:
Czy tak być musi? czy nie można lepiej?
Dziś autor zamierza podzielić się pewnymi przemyśleniami związanymi
z ww. pytaniem.
Punktem wyjścia jest spostrzeżenie, że "tak na logikę" to przecież komputer powinien w końcu ujawnić w
nauczaniu swoje zdecydowane przewagi:
 | możliwość szerokiego wykorzystania multimediów |
| brak konieczności kosztownego drukowania podręczników |
| łatwość i szybkość aktualizacji danych |
| łatwa możliwość wielostronnego ujęcia (w zależności od
potrzeb) tych samych tematów |
| zautomatyzowania sprawdzenia wiedzy (testy sprawdzane
automatycznie przez program) |
| możliwość wykorzystania wielu technik wspomagających nauczania
(dużo by o tym pisać, tutaj więc tylko wzmianka) |
I moim zdaniem e-lerning powinien wygrać!
Wręcz nie ma innego wyjścia!
Tylko...
Tylko trzeba jednak spełnić jednocześnie kilka warunków!
A warunki są proste:
- możliwości komputera i sieci trzeba RZECZYWIŚCIE wykorzystać.
Większość prostych wdrożeń e-lerningu polegała na
przeniesieniu tekstu z książki na ekran komputera. W sumie żaden
zysk. Jeśli chcemy, aby było lepiej, a nie to samo, tylko że w
komputerze (co jest przecież mniej wygodne), to trzeba, niestety, włożyć
w to znacznie więcej pracy - przygotować rzetelne prezentacje
multimedialne, różne warianty przekazu treści (np. w zależności od
zaawansowania ucznia), zaoferować bogactwo form wyrazu, interaktywność,
komputerowe techniki wyszukiwania itp... To niestety wymaga czasu, pieniędzy,
wysiłku. Pieniądze więc trzeba najpierw wyłożyć i nie oczekiwać,
że zwrócą się zbyt szybko. I pewnie dlatego właściwie nie słychać
jakoś o szczególnie sukcesywnym wdrożeniu e-lerningowym.
Jednak gdyby to jednak zrealizować (przynajmniej w jakiejś minimalnej
sensownej wersji), to osiągnęlibyśmy nową jakość. I dzięki temu, że treści
byłyby podawane w sposób lepszy niż
tradycyjnie, byłaby szansa na ściągnięcie dużej ilości użytkowników.
- restrykcje dostępu powinny być wprowadzane ostrożnie
i w dużym stopniu zastępowane bardziej wyrafinowanymi technikami
Oczywiście nie możemy pozwolić, aby nasze pracowicie
gromadzone treści sieciowe zostały wykorzystane przez cwaną
konkurencję, która je po prostu skopiuje, a następnie zaoferuje po
znacznie obniżonej cenie. Jednak nie ma się co łudzić - dla naprawdę
zdeterminowanego osobnika - skopiowanie naszych danych nie będzie
istotnym problemem. W ostateczności je po prostu przepisze, lub
odtworzy na wiele dostępnych hackerom i krackerom sposobów. Z drugiej strony zbyt złożone
sposoby ochrony na tyle utrudniają dostęp legalnym uczniom, że zbyt
intensywna walka z piractwem może spowodować ostateczne zniechęcenie
klientów. Oczywiście życie piratom należy utrudniać, ale warto robić
to w sposób bardziej subtelny i inteligentny niż za pomocą środków
standardowych.
Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden fakt. Nawet użytkowników nie płacących
można "wykorzystać" - po pierwsze prezentację treści dla
osób, które nie zapłaciły abonamentu można "okrasić"
reklamami, zaproponować kupno określonego towaru. Po drugie nie
wiadomo kiedy taki użytkownik jednak zdecyduje się na bardziej opłacalną
dla nas formę korzystania z serwisu.
- niska cena za jednostkę wiedzy, powiązana z masowością dostępu,
to
kluczowy atut e-lerningu
Większość wdrożeń e-lerningu bazowała na sprzedaży wiedzy potrzebnej do
procesów biznesowych. Założenia wydawały się logiczne i oczywiste -
najwięcej płacić mogą biznesmeni, więc do nich głównie trzeba
skierować ofertę - wtedy mamy szansę na zwrot kosztów wdrożenia.
Nie chcę tu dyskredytować e-lerningu biznesowego, bo ma on swoje
miejsce (i pewnie będzie je miał), jednak liczenie na to, że biznesmen chętnie
zapłaci dużo za coś, co może kupić taniej (a często tańsza będzie
wiedza przekazana w sposób tradycyjny), wydaje się być naiwne. Bo
nawet jeżeli w jakimś stopniu da się on zwieść nimbowi nowoczesności
związanej z e-lerningiem, to po zapoznaniu się ze sprawą i tak
wybierze to co bardziej wygodne i korzystne pod wieloma względami.
Dlatego wizja drogiego nauczania sieciowego raczej wydaje mi się być
chybiona.
Bo największą zaletą metod internetowego nauczania wydaje się być właśnie
fakt niskich kosztów powielenia wiedzy - czyli e-lerning powinien wygrać
tam, gdzie potrzeba wiedzy masowej i niedrogiej. Wszak większość
kosztów całego przedsięwzięcia związana tu będzie z wykonaniem
pierwszej kopii materiału edukacyjnego.
Z masowością i niską ceną wiąże się jeszcze jeden aspekt sprawy -
opłacalność piractwa. Jasne jest, że piractwo najlepiej rozwija się
tam, gdzie się osiąga największe zyski z jednego egzemplarza. Zaś
skopiowanie nawet całego serwisu, jednak bez bazy klientów i
infrastruktury, nie da jeszcze żadnej korzyści - w szczególności dla
pirata, który musi swój kradziony towar szybko sprzedać i samemu później
zniknąć z pola widzenia wymiaru sprawiedliwości.
- rozwój różnorodnych form konaktu, diagnostyki i interakcji
z uczniem
Tradycyjne nauczanie ma pewne istotne wady, które nie mają
zastosowania w przypadku nauczania sieciowego - są to: bariera
psychologiczna z kontaktem z nauczycielem oraz dość mozolny proces
monitorowania działalności uczniów. Nauczyciel w szkole traci na
odpytywanie każdego ucznia z osobna bardzo dużo czasu. Poza tym w
zasadzie nie wie on, które prace domowe jego podopiecznych zostały
zrealizowane prawidłowo, a które nie. W przypadku systemów on-line
zapisywanie historii poczynań uczącego się jest możliwe do
zrealizowania w sposób tani i mało absorbujący. Dodatkowo kontakt
e-mailowy, czy za pomocą komunikatorów internetowych w dużym stopniu
ośmiela osoby skrępowane obecnością nauczycielskiego autorytetu. Inną
zaletą sieciowych form komunikacji jest możliwość nauczania nawet
poza miejscem zamieszkania - kontynuowanie nauki za granicą, w innym
mieście.
- stosowanie wielu uzupełniających się technik,
otwartość na nowe formy przekazu, oraz konwergencja i uzupełnianie form przekazu metodami
tradycyjnymi
Można napisać oddzielny długi artykuł na ten temat. Technik tych
jest wiele, niektórych bardzo ważnych, mających kluczowy wpływ na
powodzenie przedsięwzięcia. Część z nich jest ściśle powiązana
ze "starą dydaktyką", inna jest absolutnie nowatorska. Współczesna
technologia udostępnia absolutnie nowe, niedostępne nigdy wcześniej
formy kontaktu pomiędzy uczącymi się, nauczycielami, a
otoczeniem.
Nowe techniki sieciowe powstają co kilka lat. Być może w pewnych
sytuacjach wspaniałym pomysłem będzie wykorzystanie MMS-ów (np. do
edukacyjnych gier w terenie), w innej sytuacji przewagą komputera może
okazać możliwość powiązania z tanim zestawem mierników i czujników
monitorujących zjawiska, będące w kręgu zainteresowania. Pewna doza
wyobraźni może spowodować, że uczenie się za pomocą komputera będzie
niezapomnianym przeżyciem, przygoda intelektualną, której wartość
okaże się absolutnie decydująca. Zakończenie
Twierdzę, że e-lerning ma przed sobą świetlaną przyszłość.
Aktualnie rozwija się co prawda dość powoli, z problemami, ale jednak
wciąż się
rozwija. Istnieją w Internecie dobre witryny edukacyjne (wciąż
powstają też nowe), część z
nich daje realne przychody i zyski. Być może jeszcze to wciąż
"nie to" czego oczekują instytucje finansowe nastawione na
szybki zysk. I na pewno "nie to" na co sieciowe nauczanie
naprawdę zasługuje. Bo w istocie e-edukacja to drzwi do nowego rozwoju
ludzkości, do nieskrępowanego miejscem i kosztami wzrastania ludzkiej
wiedzy. W jednej z wizjonerskich książek przeczytałem zdanie, że
za kilka lat prawie każda większa firma będzie w pewnym sensie firmą
"edukacyjną". I zgadzam się z tym. Ta rewolucja musi nastąpić.
Prędzej lub później. Bo kluczem to wzrostu gospodarczego jest umiejętność
reagowania na zmienne warunki (znacznie szybciej zmienne niż kiedyś),
umiejętność uczenia się szybciej od konkurencji. A dopiero Internet otwiera przed edukacją
tak wielkie, że niewyobrażalne wręcz możliwości.
Dzięki Globalnej Sieci edukacja ma szansę wznieść się na nowy poziom - jak nigdy wcześniej.
I jeśli nie nastąpi jakiś kataklizm, to w wyniku internetowej
rewolucji powstanie nowy świat, w którym zdobywanie wiedzy będzie
postawione znacznie wyżej niż obecnie i będzie znaczenie
efektywniejsze. Powstanie świat nieskrępowanej współpracy
uczniów, nauczycieli i instytucji edukacyjno - naukowych z różnych
miejscowości, krajów, kontynentów. Już dziś powszechna dostępność danych
satelitarnych, map pogody, zdjęć zebranych przez sondy kosmiczne,
pozwala uczniowi podstawówki na bieżąco "doznawać naukowo"
tego o czym kiedyś nawet przeczytać było trudno. A przecież jest wiele innych form e-działalności
edukacyjnej - od korzystania z programów symulacyjnych, gier wspomagających
nauczanie, doświadczeń związanych z uczestnictwem w projektach dużych
grup uczniów. Jestem przekonany, że e-edukacja sensownie realizowana MUSI pokonać
stare, mało elastyczne i mało nowatorskie techniki. I na
nauczaniu sieciowym będzie można zarobić. W przyszłości, gdy
większość przekona się do zalet tej formy edukacji - zarobić dużo.
Może nawet bardzo dużo. Pewnie jest przed pionierami jeszcze 2-3 lata
niepewności, ale przyszłość wydaje się być oczywista. Będzie nowa
edukacja, będzie prawdziwy biznes e-lerningowy. Kto w nim będzie
pierwszy?
Michał Dyszyński (kontakt
e-mail)
Dodano do serwisu 6 kwietnia 2004
Dziś komentarz - esej niemal apolityczny. Za to z ulubionej przez
autora witryny działki - edukacji. Rzecz będzie o edukacji nowego
rodzaju - o naprawdę nowoczesnej edukacji.
Większość powie - nuda. Wszak szkoła (z męskiej perspektywy patrząc)
jest fajna tylko od strony spotkań kolegów z okazji piwnych wagarów
i erotycznie podbarwionych kontaktów z płcią bardziej sympatyczną...
Dla autora jednak edukacja jest ciekawa z wielu innych powodów, a
dodatkowo jest w tym jeszcze jeden aspekt - biznesowy. I to poważnie
biznesowy.
Więc do rzeczy.
Jakiś czas temu kupiłem książkę amerykańskich autorów pt.
"Rewolucja w uczeniu". Książka jest pisana w stylu silnie
amerykańskim i marketingowym (dla mnie właściwie aż za silnie) -
odnoszę wrażenie, że w tym tekście zatraca się granica między
stwierdzaniem faktu, a reklamą tych stwierdzeń - rzucają się w
oczy hasła pisane wielkimi literami na całej stronie, dominują
mocne oznajmujące zdania i proste recepty. Jak dla mnie - za proste.
I chyba za nachalne.
Z drugiej strony jednak - zdaję sobie sprawę, że taki jest ten
dzisiejszy świat - wymaga prostych zdań, wpadających w ucho sloganów.
Może tak będzie wyglądać mowa następnych pokoleń? Może
przyzwyczaimy się do czatowych skrótowców, wszechobecnych określeń
angielskojęzycznych w stylu "cool, "funny",
"trendy"?... Może?... Myślę, że wszystko ku temu
zmierza.
Jednak ja wierzę jednocześnie, że życie wymusi różnorodność.
Wszak nie wszystko da się uprościć i ubrać czaderskie hasła.
Wierzę też, że również w świecie który nadchodzi, pojawią się
style edukacyjne w bardzo różnych wydaniach - reklamowo - hasłowym,
czyli uproszczonym - dla niezbyt zaawansowanego odbiorcy. Ale będzie
także styl wyważony, spokojny, gdzie każde słowo znaczy - to co
znaczy, czyli bez konieczności dowiązywania mu emocjonalnego ciężarka,
czy balonika z helem. Bo upraszczanie spraw, umieszczanie ich w silnie
emocjonalnym otoczeniu bardzo często zakłamuje istotę, bo
pewnych rzeczy zwyczajnie nie da się przekazać "cool", bo są pewne
prawdy i mechanizmy, które muszą być przepracowane - żmudnie, ciężko,
z bólem głowy i karku. Ale pewnie też dlatego zawsze będzie elita
tych którzy więcej rozumieją, którzy widzą dziesięć poziomów
emocji, tam gdzie większość dostrzega zaledwie trzy.
I będzie też nowa edukacja z prawdziwego zdarzenia. O dwa poziomy
lepsza. Skuteczniejsza. To nie takie trudne. Gdy patrzę na możliwości
jakie wykorzystują dzisiejsze podręczniki, czy metody dydaktyczne,
to żal człowieka ściska... Widać całe wielkie obszary
niewykorzystanych możliwości. A przecież... wystarczy sięgnąć ręką.
W dobie komputerów i Internetu można nauczyć ludzi tego samego 2 -
3 razy szybciej. I lepiej. Państwa i organizacje, które to zrozumieją
i wprowadzą w życie wynikające stąd wnioski, będą miały ogromną
przewagę nad resztą świata.
Bo przyjrzyjmy się co tak naprawdę limituje lepszą jakość życia
i pracy - technologia? - ona sama to może połowa. A prędzej jedna
trzecia. W końcu z możliwości edytora Word przeciętny użytkownik
stosuje 5%, większość osób nie ma zielonego pojęcia co tak
naprawdę potrafi ich telefon komórkowy. A przecież tym co naprawdę
ważne w pracy biznesmena, czy fachowca z prawdziwego zdarzenie, to
dostęp do rzetelnej informacji, a do tego podanej w sposób
maksymalnie przystępny. Dla tych specjalistów, których godzina
pracy kosztuje dziesiątki dolarów, nie liczy się cena za informację
(oczywiście mówimy o ogólnie "rozsądnych" cenach), tylko
czas w jakim ta informacja będzie mogła "zapracować" i na
ile będzie można na niej polegać.
Dlatego prorokuję (to jest dopiero to główne proroctwo na
dzisiaj):
Firmą nowych czasów, firmą nowego świata będzie...
WYSZUKIWARKA INTERNETOWA GOOGLE!!!
Nie tam żaden Microsoft, nie ten czy wielki "teleokom".
Już dziś, jak się czegoś nie wie, to się idzie poguglować, A
nadejdą czasy, gdy guglować będziemy po wszystko - gdzie kupić bułki,
w jakim mieście urodził się Napoleon i czy warto inwestować w
obligacje rządu Rodezji. Google zaś przestanie po prostu wyrzucać
nam nawał stron witryn internetowych o bardzo zróżnicowanej użyteczności,
lecz opracuje dla nas metody odpowiedzi na pytania. Po prostu -
będzie prawie tak jak z odpowiedzą fachowca. Choć może odpowiedzi
na pewne szczególne pytania będą, albo płatne, albo limitowane dla
wybrańców.
Z resztą Google już został wybrany firmą roku. Tyle że mało kto
wie, że tak naprawdę jest to firma stulecia...
A wracając na koniec do zacytowanej wcześniej książki. Mimo
swojej przerysowanej maniery wypowiedzi, nie była ona głupia - też
wieszczy to samo co ja w tym eseju - początek nowej ery - ery wiedzy
i edukacji.
Dodane do serwisu 29 marca 2004
|
